Turystyczne Forum Wiedzy

Władysławowo

21 październik 2011r.

Jest to najosobliwsze (ze względu na kształt przestrzenny położenie, stosunki demograficzne itp.) miasto w Polsce. Ciągnie się wąskim pasem długości około 25 km wzdłuż wybrzeża morskiego, w tym 8 km na Mierzei Helskiej, gdzie znajduje się jego połać Chałupy. Była to zawsze osada rybacka, a od okresu międzywojennego także letnisko nadmorskie. W 1664 r. nazywała się Budziszewo, w 1678 r. występuje w przekazie jako Chalopy, a w 1711 r. Cejnowa. Od 1951 r. obowiązuje nazwa CHAŁUPY. We wsi tej odbył się w 1836 r. ostatni na Pomorzu Gdańskim sąd nad czarownicą. Była to Krystyna Ceynowa, wdowa i matka czworga dzieci. Do osądu tej kobiety podszczuł rybaków i kierował nimi znachor Stanisław Kamiński, wypędzony uprzednio przez policję z Sopotu, gdzie próbował uprawiać leczenie wodą święconą i innymi podobnymi środkami. Podjudzeni przez Kamińskiego rybacy wywieźli nieszczęśliwą kobietę na morze i wrzucili do wody. Ponieważ nie utonęła od razu, gdyż utrzymywały ją na wodzie szerokie wełniane spódnice, uznano ją za przyjaciółkę czarta i utopiono. Przyczyną sądu było podejrzenie, że rzuciła czary na rybaka z Kąkola. Kamiński, nie mogąc go wyleczyć, oskarżył Ceynowinę, że przy pomocy diabła imieniem Piotr szkodzi choremu. Sąd skazał znachora na dożywotnie więzienie. Odcierpiał tę karę w kazamatach grudziądzkich. Centrum miasta WŁADYSŁAWOWA znajduje się na Kępie Swarzewskiej, u nasady Mierzei Helskiej. Kształtuje się ono na gruntach dawnej Wielkiej Wsi (wymienionej w przekazie z 1284 r. w formie Velaves), osady powstałej po 1936 r. przy rybackim porcie i przedwojennym letnisku Hallerowo. Przypomnieć warto, iż pierwotnie, tzn. od 3 maja 1938 r. nazwę Władysławowo nosił jedynie port rybacki, zbudowany w latach 1936-38, a otwarty 4 V 1938 r. Po ostatniej wojnie, w 1952 r. nastąpiło połączenie trzech wymienionych osiedli i utworzenie gminy, która otrzymała wówczas nazwę Władysławowo. Rodowodu tej nazwy trzeba szukać w XVII w. Jest ona bowiem powtórzeniem miana silnej twierdzy morskiej, którą na polecenie króla Władysława IV zbudowano w 1635 r. w rejonie Chałup i Kuźnicy. Nazywano ją Władysław albo Władysławowo. W 1938 r. nawiązano do wydarzenia sprzed 300 lat i imieniem króla, który próbował uczynić Polskę państwem morskim, ochrzczono nowo wybudowany port rybacki nad pełnym morzem. W 1954 r. otrzymała gmina Władysławowo status osiedla, a w 1963 r. prawa miejskie. Dalsze rozszerzenie terytorium miejskiego nastąpiło w 1973 r., kiedy przyłączono wsie CHŁAPOWO, TUPADŁA, OSTROWO i KARWIĘ. Weszła równocześnie w jego granice osada latarników ROZEWIE, ośrodek wczasowy LISI JAR i znane już przed wojną kąpielisko JASTRZĘBIA GÓRA, odwiedzane wówczas przez około 700 letników i masy turystów. Leży ono na wyniosłości dochodzącej/do 33 m n.p.m., nazywanej przed wojną Jasnym Wybrzeżem. Rozbudowana po 1945 r. na wielką skalę Jastrzębia Góra jest wielkim ośrodkiem wypoczynkowym licznych zakładów pracy, instytucji, obozów młodzieżowych i kolonii dziecięcych z całego kraju. Zachwyca każdego urok tego miejsca, osobliwość plaży ciągnącej się u podnóża urwistego, dochodzącego do 30 m wysokości brzegu klifowego, wspaniały krajobraz z widokiem na pełne morze i płynące w dali okręty. Wielkim powodzeniem cieszyła się przed wojną Karwia - wieś rybacka i letnisko, z piękną plażą oddzieloną od lądu wałem wydmowym i pachnącym żywicą lasem sosnowym. Wieś ta istniała już w 1247 r. Poprawę bytu ubogich mieszkańców przyniósł Karwi przed wojną i obecnie ruch letniskowy. Znakomicie prosperowało przed 1939 r. kąpielisko HALLEROWO pod Wielką Wsią, założone na początku lat dwudziestych, tworzące uroczą dzielnicę willową. W jego sąsiedztwie powstał przed wojną luksusowy ośrodek wypoczynkowy dla wyższych szarż oficerskich. Po wojnie zajmuje go innego rodzaju "elitarna" grupa społeczna - mianowicie sportowcy, posiadający tu ośrodek szkoleniowy. Największą atrakcją turystyczną Władysławowa jest niewątpliwie jego duży port rybacki, baza znanych przedsiębiorstw połowowych "Szkunera" i "Gryfa", dysponujących wielkimi flotami kutrowymi, łowiącymi na Bałtyku i Morzu Północnym. W powiązaniu z nimi rozwinęły się zakłady przetwórstwa ryb, warsztaty remontowe itp. Teren Władysławowa jest prawie na całej przestrzeni wielką bazą wypoczynku, rekreacji i sportu, a zarazem jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie odcinków gdańskiego wybrzeża. Niepowtarzalnie piękny jest tutejszy krajobraz, wzbudza zainteresowanie roślinność nadmorska i osobliwe relikty geologiczne, m.in. warstwy piasków mioceńskich sprzed około 25 milionów lat, czy okruchy węgla brunatnego, który w połowie XIX w. wydobywany był z brzegu klifowego pod Chlapowem. Bardzo ciekawym obiektem architektonicznym jest kościół władysławowski, o oryginalnej nowoczesnej bryle, powiązany z przedwojenną kaplicą, która pełni funkcję prezbiterium. Kościół wznosi się na terenie dawnego osiedla Hallerowo, przy drodze do Rozewia. Nie wygasła jeszcze pamięć o twierdzach i flocie Władysława IV, a wielki port rybacki u nasady Mierzei Helskiej wydaje się być kontynuacją programu morskiego mądrego króla. Jego ojca, Zygmunta III Wazę, niezbyt chlubnej pamięci władcę przywodzi na myśl wąwóz Lisi Jar, w którym wylądował w 1598 r. po nieudanej wyprawie dynastycznej do Szwecji, zakończonej sromotną klęską pod Stangebró. Żywe są jeszcze wspomnienia bohaterskich walk obronnych polskiego żołnierza we wrześniu 1939 r. kiedy do upadłego bronił wstępu hitlerowskiemu napastnikowi na Mierzeję Helską, ostatni wówczas bastion Rzeczypospolitej. We Władysławowie mieszkał do niedawna (zm. w 1976 r.) znany pisarz kaszubski Augustyn Necel, rybak z zawodu. Inny rybak Leon Golla rzeźbi w drzewie postacie i kompozycje rybackie.