Turystyczne Forum Wiedzy

Westerplatte

30 wrzesień 2011r.

W drugiej polowie XVII w. utworzyła się na Zatoce Gdańskiej, przy pierwotnym ujściu Wisły, niewielka wysepka. Zbudowana została z mułu i piasku rzecznego, a sformowana przez fale morskie. Między tą wyspą a lądem, na którym rozbudował się Nowy Port, powstał tor wodny, używany przez żeglugę od końca XVII w. Wysepce usytuowanej na zachód od ujścia Wisły nadano nazwę West Ptaate, czyli dosłownie płyta, a przenośnie wyspa zachodnia. Z czasem utrwaliła się nazwa Westerplatte, ze względów historycznych i uczuciowych przyswojona przez nasz język. Gdy w połowie XIX w. zasypano stare ujście Wisły, a jej wody skierowano do wspomnianego kanału, wówczas dotychczasowa wyspa przekształciła się w półwysep, który zachował dotychczasowe miano, mimo że znalazł się na wschód od nowego wylotu rzeki na morze. Zaprezentowany powyżej skrawek polskiej ziemi wszedł na karty historii już w 1734 r" kiedy lądowały na nim wojska francuskie, spieszące z pomocą obleganemu Gdańskowi, który bronił mężnie króla Stanisława Leszczyńskiego i jego praw do polskiej korony. Uchwałą Ligi Narodów z 14 II11924 r. uzyskała Polska prawo do utworzenia na Westerplatte bazy do przeładunku broni i amunicji nabywanej za granicą. W dniu 9 XII 1925 r. Rada Ligi Narodów postanowiła, iż Polska może utrzymywać na półwyspie oddział wartowniczy w sile 88 ludzi, w tym 2 oficerów i 20 podoficerów. W latach 1933-34, gdy Gdańsk opanowany został przez hitlerowców i załodze zaczęło grozić niebezpieczeństwo napadu bojówek nazistowskich, wybudowano na Westerplatte 4 wartownie, a w 1936r. koszary. Budynki uzyskały schrony-piwnice z żelazobetonu i wyposażone zostały w ciężką broń maszynową. Później powstało jeszcze 7 placówek obronnych od strony lądu i morza, postawiono przeszkody z drutu kolczastego itp. Załoga otrzymała także 1 działo 75 mm, 2 działka przeciwpanc. i 4 moździerze81 mm. W dniu 1 IX 1939 r. stan polskiej załogi wynosił około 180 ludzi, jej dowódcą był mjr Henryk Sucharski, zastępca kpt. Franciszek Dąbrowski. Siły niemieckie przygotowane do ataku na Westerplatte liczyły 2300 żołnierzy, 60 karabinów maszynowych, 22 działka piechoty oraz moździerze, miotacze ognia i broń strzelecką. Nadto w skład sił oblężniczych wchodziło 8 dział polowych i 8 haubic, bateria ciężkich moździerzy, a wreszcie jednostki floty, w tym pancernik "Schleswig-Holstein", wyposażony w 4 działa 280 mm, 10 dział 150 mm i inne. Z powietrza atakowało obrońców 40 samolotów. Dnia 1 września o godz. 4,45 "Schleswig-Holstein" otwarł ogień na Westerplatte, kierując go na koszary i wartownie. Do 7 września, godziny 10,15 spadała na Westerplatte lawina ognia z lądu, wody i powietrza, a w przerwach od ostrzału powtarzane były szturmy niemieckich oddziałów piechoty morskiej, SS-Heimwe-hry, policji i straży wybrzeża. Westerplatte nie poddawało się wrogowi. Dopiero gdy wyczerpanie żołnierzy z powodu braku ciepłych posiłków, niewyspania, straszliwego huku rozrywających się pocisków artyleryjskich i bomb sięgnęło szczytu, mjrSucharski podjął decyzję kapitulacji i wydał rozkaz zaprzestania ognia. Po polskiej stronie zginęło 15 obrońców, było wielu rannych. Niemcy utracili przynajmniej 300 zabitych, lecz jest to dolna granica ich strat. Poległych polskich żołnierzy pochowano na miejscu zniszczonej Wartowni nr 5. Na marmurowej płycie widnieją nazwiska 16 obrońców. Jest wśród nich nazwisko radiotelegrafisty załogi Kazimierza Rasińskiegb, zamordowanego przez hitlerowców po kapitulacji za odmowę ujawnienia tajnego szyfru. W 1971 r. spoczął obok swych żołnierzy dowódca mjr Henryk Sucharski. Jego szczątki przewieziono z Neapolu, gdzie zmarł 30 VII11946 r. Obok mogiły stoi krzyż i czołg z 1 Bryg. Panc. im. Boh. Westerplatte, mający za sobą bitwy pod Lenino, Studziankami i na Wale Pomorskim. W pobliżu czołgu widać jedyną zachowaną Wartownią nr1, w której urządzono Izbę Pamięci i oddano pod opiekę obrońców Westerplatte. Bezcenny ten obiekt miał być rozebrany w związku z zajęciem terenu, na którym stał, przez port. Staraniem Komisji Opieki nad Zabytkami przy gdańskim Oddziale PTTK, przy pomocy naukowców z Politechniki Gdańskiej, władz miasta Gdańska i brygad robotniczych Wartownię przesunięto w 1967 r. o 78 m w głąb półwyspu, a później odremontowano. Zachowały się również ruiny koszar. W październiku 1966 r. odsłonięto na Westerplatte, naprzeciw latarni morskiej w Nowym Porcie Pomnik Obrońców Wybrzeża, wspólne dzieło Adama Haupta i Franciszka Duszenki. 25-metrowy monument z granitowych bloków o ciężarze około 1150 ton stanął na kopcu ziemnym, wysokim na 22,5 m. Niezwykle cenną pamiątkę z Westerplatte eksponuje Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Jest to godło państwowe - płaskorzeźba dłuta Konrada Srzednickiego z 1936 r. Wyobrażenie orła białego umieszczone było nad wejściem do gmachu koszar. Zniszczone dzieło odnaleziono po wojnie w gruzach koszar i po rewaloryzacji umieszczono w ekspozycji muzealnej. Wspomina por. Leon Pająk, dowódca placówki "Prom" na Westerplatte: Załoga po kapitulacji zbiera się do odmarszu. Wszyscy w zwartej grupie odchodzą. Wzrokiem żegnają godło Polski -Orła Białego, który dziwnym zbiegiem okoliczności pozostał nietknięty. Zdawał się przemawiać do odchodzących:"Jeszcze Polska nie zginęła". Wzruszające musiało być powojenne spotkanie por. Pająka z pamiątkowym orłem, tak boleśnie żegnanym na polu klęski i sławy.

wczasy, Schleswig-Holstein, Gdańsk, Westerplatte