Turystyczne Forum Wiedzy

W grodzie Skarsza

03 październik 2011r.

Przypuszcza się, że na terenie dzisiejszych Skarszew, na wyniosłości otoczonej z trzech stron bagnistymi dolinami stanął we wczesnym średniowieczu gród, będący zapewne ośrodkiem opola. Wznosił się on na cyplu wzgórza, w zakolu płynącej głęboko w dole rzeki Wietcisy. Rządził w nim lub był jego właścicielem jakiś Skarsz. Poniżej wzgórza znajdowała się osada Równino, wymieniona w 1198 r. jako Reueninov. Z połączenia grodu i osady powstała miejscowość Skarszewy od owego Skarsza czy też Karsa. Posiadłość tę uzyskali w 1198 r. joannici i w 1305 r. osadzili w niej baliwa (komtura), który wraz z konwentem osiadł w wybudowanym zamku. Położona w sąsiedztwie osada uzyskała w 1320 r. uprawnienia miejskie, a w 1341 r. przywilej lokacyjny. W 1370 r. przeszły Skarszewy w ręce Krzyżaków. W ciągu XIV w. ukształtowało się miasto i otoczyło murami obronnymi, wybudowano kościół parafialny, ratusz i szpital św. Jerzego z kaplicą. Do dzisiaj zachował się jedynie kościół i duże fragmenty murów obronnych z basztami. Utrzymany został również średniowieczny układ przestrzenny. Po ciężkich przejściach w czasie wojny trzynastoletniej nadeszły dla Skarszew pomyślne lata. Stały się siedzibą starostwa i miejscem urzędowania wojewodów pomorskich, odbywały się w mieście zjazdy szlachty, działał sąd grodzki. Miasto stało się ośrodkiem handlu, przemysłu (młyn, browar, kuźnica żelaza, folusz, tartak) i rzemiosła. Urząd wojewodów i starostów mieścił się w zamku silnie obwarowanym i oddzielonym od miasta fosą, przez którą przejeżdżało się mostem zwodzonym. Za czasów pruskich rozebrano piętro, a parter przebudowano na magazyn soli. Ostatnio obiekt ten zamienił się w ruinę. Niesłychane zniszczenia i rabunki spotkały miasto w XVII w. ze strony Szwedów. Wiele zamieszania i niepokojów wniosły w życie mieszkańców ..nowinki" religijne. Ciemną plamą na przeszłości Skarszew były okrutne wyroki sądu ławniczego na czarownice. W czasie śledztwa torturowano niewinne ofiary straszliwej ciemnoty i palono na stosie. Jeszcze w 1700 r. posłano na stos cztery Polki. Ławnikami byli Niemcy wyznania ewangelickiego. W skarszewskim sądzie grodzkim praktykował w latach 1762-67 Józef Wybicki, późniejszy wybitny działacz i polityk, autor polskiego hymnu narodowego. Tu wybrany został na posła do sejmu warszawskiego, 'co było początkiem świetnej kariery. W okresie zaboru pruskiego nastąpił upadek gospodarczy i prestiżowy Skarszew. Przestały być siedzibą województwa i starostwa, które umieszczono w Kościerzynie. Z czasem przewagę liczebną uzyskali Niemcy, w ich ręce przeszła całkowicie władza w magistracie i większe przedsiębiorstwa. Zawody rzemieślnicze uprawiali przeważnie Żydzi. Ludność polska musiała podjąć walkę z germanizacją i zachłannością gospodarczą Niemców. Po pierwszej wojnie światowej mieszkało w Skarszewach, liczących około 3 tys. mieszkańców ponad 900 osób narodowości niemieckiej. Z nich rekrutowała się w okresie okupacji osławiona organizacja terrorystyczna Selbstschutz, ślepe narzędzie gestapo w dziele grabienia i mordowania polskiej ludności. Tzw. "Dolina śmierci", las Probostwo i cmentarz żydowski były głównymi placami egzekucji mieszkańców Skarszew. Ich nazwiska widnieją na tablicach ustawionych na placyku przy gdańskiej drodze. Dzisiejsze Skarszewy liczą około 4300 mieszkańców (w 1948 r. 2400). Czynnych jest kilka zakładów przemysłowych (przemysł meblarski, budowlany, spożywczy), liczne spółdzielnie i warsztaty rzemieślnicze. Po wojnie odbudowano spaloną część miasta i wzniesiono nowe osiedla mieszkaniowe. Trzykrotnie uzyskały Skarszewy w swojej grupie tytuł mistrza gospodarności województwa gdańskiego, a w 1973 r. zostały wicemistrzem w skali krajowej, co przyniosło samorządowi 4 min zł. Miasto i okolica jest celem licznych wycieczek zwiedzających miejscowe zabytki i udających się stąd na grodzisko Gnosna pod wsią ZAMKOWA GÓRA i dalej do SZCZODROWA, aby zobaczyć cenny architektonicznie drewniany kościół z XVI-XVIII w. o interesującym wyposażeniu z XV-XVIII w. Niedaleko Skarszew leżą Pogódki, pamiętne pierwszą fundacją dzisiejszego założenia klasztornego w Pelplinie. W POGÓDKACH znajduje się grodzisko, okazały barokowy kościół z bogatym wyposażeniem rokokowym i stare chaty z XVIII i XIX w. Obozin, Godziszewo, Wysin i inne miejscowości mogą być tematami kolejnych wędrówek po okolicy Skarszew. Odpocząć można w pięknym ośrodku rekreacyjnym nad jeziorem Borowno. kąpieliskiem miasta.