wakacje nad morzem w Polsce
13 czerwiec 2012r.
W połowie ubiegłego stulecia, jeszcze przed wybuchem powstania styczniowego, na Pomorzu, w tym i na Kaszubach, rozwijają się liczne stowarzyszenia, początkowo zakładane przez ziemiaństwo, następnie zaś już samodzielnie przez zamożne chłopstwo — jak np. Towarzystwo Rolnicze dla Ziemi Kaszubskiej powstałe w 1862 r. w Kościerzynie. Liczne towarzystwa kupiecko-rzemieślni-cze, spółki i kasy pożyczkowe bronią natomiast interesów drobnomieszczaństwa. Jednocześnie, pod pretekstem działalności oświatowo-rolniczej, organizuje się ruch narodowy żywo niepokojący władze pruskie. Od połowy XIX w. walka o polskość Pomorza toczy się też na forum parlamentu pruskiego. Powiaty pomorskie,w tym interesujące nas szczególnie: kartuski i kościerski, do parlamentu wybierają z reguły posłów polskich. W tymże czasie towarzystwa oraz spółki rolnicze i parce-lacyjne mimo szykan i znacznie skromniejszych niż te, którymi dysponuje niemiecka komisja kolonizacyjria, funduszów, potrafią nabywać więcej ziemi niż Niemcy. Osławiony zaś "Kulturkampf" wbrew zamierzeniom zaborców mobilizuje dodatkowo siły do walki o rugowany ze szkół język rodzimy — poprzez czytelnie ludowe i parafialne, kolportaż polskich gazet i czasopism itp. Gdy wreszcie w 1906 r. wybucha strajk szkolny, ogarnia on na Pomorzu około 100 tysięcy dzieci. W drugiej połowie ubiegłego stulecia literatura kaszubska dorabia się swego najpopularniejszego do dziś poety. Jest nim Hieronim Derdowski, urodzony w 1852 r. w Wielu, znany przede wszystkim jako autor epopei ludowej, siwego rodzaju kaszubskiego Pana Tadeusza — O panu Czórlińscim co do Pucka po sece jachół. Dziennikarstwo, którym Derdowsiki zarobkuje, na Pomorzu nie zapewnia mu jednak bytu. Wędruje więc po Polsce i wreszcie w 1886 r. emigruje do Ameryki Północnej, gdzie redaguje dla licznego, na skutek dyskryminacji ekonomicznej zaborcy pruskiego, wychodźstwa kaszubskiego pismo "Wiarus". Kontynuatorami tradycji literatury kaszubskiej są następnie Aleksander Majkowski, Leon Heyke, Jan Karnowski, Jan Patok i Franciszek Sędzicki. Aleksander Majkowski, podobnie jak Ceyno-wa lekarz z zawodu, urodził się w Kościerzynie w 1876 r. Studia odbywa między innymi w Gryfii, gdzie zakłada stowarzyszenie studenckie młodzieży polskiej z zaboru pruskiego "Vistula". Po ukończeniu studiów praktykuje w Gdańsku, pełniąc jednocześnie funkcję redaktora jedynego tutaj polskiego pisma — "Gazety Gdańskiej" i redagując przy niej dodatek "Drużba". Jest to zaczątek pierwszego pisma literackiego na Kaszubach, którego kontynuacją, już w Kościerzynie, staje się od 1908 r. "Gryf". Okres pobytu Majkowskiego w początkach naszego stule-lecia w mieście rodzinnym wypełnia działalność społeczna, kulturalna, polityczna i literacka. Atmosfera małego miasta mimo ówczesnej aktywności ośrodka kościerskiego jest jednak dla człowieka tej miary co Majkowski zbyt duszna. Przenosi się do Sopotu, gdzie działa dalej. Dopiero po I wojnie światowej osiada w Kartuzach, koncentrując się już głównie nad pisaniem swego najwybitniejszego, a zarazem najcenniejszego do dziś w literaturze kaszubskiej utworu — powieści Żece i przigode Remusa. Dorobek literacki tego wybitnego pisarza i działacza obejmuje liczne utwory poetyckie — liryczne i satyryczne. Majkowski umiera w 1938 r. Leon Heyke, urodzony w 1885 r. w Cierzni w powiecie wejherowskim, jest przede wszystkim lirykiem. Po studiach we Wrocławiu i Pelplinie długie lata związany jako prefekt szkolny z Kościerzyną, poświęca się przede wszystkim pracy literackiej. Poza liryką pisze epos historyczny Dobrogost i Miłosława oraz sceniczne anegdoty, a także zbiera i wydaje podania kaszubskie. Ginie w 1939 r. zamordowany przez hitlerowców w Lesie Szpęgawskim. Jan Karnoiwski, prawnik z wykształcenia, pierwszy historyk i krytyk literatury kaszubskiej, bliski współpracownik Majkowskiego, pochodził z powiatu chojnickiego z Brus, gdzie urodził się w 1886 r. Jego własna twórczość obejmuje liczne piękne liryki, a także utwory sceniczne, jak Zópis Mestwina, Otrok Swantewita li inne. Ponadto odegrał istotną rolę teoretyka w ruchu młodokaszuhskim. Zmarł w 1939 r. Jan p ,a t o k, nauczyciel, urodzony w Strzelnie w powiecie puckim w 1886 r., sam nie -tworzył, natomiast zbierał i opracowywał zabytki ludowej literatury Kaszub. Zgromadził ponad 400 jej pozycji, które uporządkował tematycznie w cenne obiory. Niestety, znaczna część dorobku atoka zginęła w czasie ostatniej wojny. On sam zmarł w 1940 r. Franciszek Sędzicki z Rotemibarku w powiecie kościerskim, gdzie urodził się w 1882 r., pozostawił po sobie bogaty dorobek poetycki, który w 1932 r. przyniósł mu srebrny wawrzyn Polskiej Akademii Literatury, zaś po ostatniej wojnie, w 1951 r., nagrodę literacką miasta Gdańska. Sędzicki od wczesnej młodości był korespondentem "Gazety Gdańskiej", aktywnym działaczem i wielkim patriotą. Najcenniejszym w jego pisa-rstwie utworem jest Gódka o Januszu Skwierku. Zmarł w Gdańsku w 1957 r. Wymienieni tu pisarze kaszubscy, a w pierwszym rzędzie Aleksander Majkowski, ina początku XX wieku konsolidują się w ruchu społeczno-politycznym zwanym młodo-kaszubskim.