wakacje nad morzem w Polsce
16 lipiec 2013r.
Chwaszczyno Wieś kaszubska w pasie Wzgórz Chwaszczyń-skich w pobliżu Trójmiasta (Sopotu). Kościół Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza z 1723 r. z wyposażeniem z XVIII w., odbywają się tu msze w języku kaszubskim. W sąsiedztwie wsi najwyższy maszt antenowy na Pomorzu Gdańskim (wys. 317 m) usytuowany na wzgórzu (wys. 187 m n.p.m.), w pobliżu wieża widokowa na górze Donas. Wieś kaszubska na Pobrzeżu Kaszubskim nad rzeką Chełst. Zespół dworsko-folwarczny obejmuje dwór z 1910 r" budynek mieszkalny, dom rządcy, stodołę, gorzelnię, oborę i park z XIX/XX w. Obecnie stadnina koni. Cyganek Wieś pod Nowym Dworem Gdański na Żuławach Wiślanych. Gotycko-barokowy Kościół Św. Mikołaja z ceglanym prezbiterium z XIV w., obecnie cerkiew greckokatolicka. Służy ludności pochodzenia ukraińskiego przesiedlonej w ramach akcji Wisła w 1947 r. Na przykościelnym cmentarzu stare nagrobki. W pobliżu nekropolia mennonicka Cmentarz Jedenastu Wsi z Lapidarium Sztuki Sepulkralnej, filia Muzeum Żuławskiego w Nowym Dworze Gdańskim. Cmentarz założyli w 1639 r. mennonici i luteranie, mieszkańcy 11 okolicznych wsi. Na cmentarzu zachowało się kilka nagrobków w formie pionowych stel. Obecnie jest tu zbiór kamieni i innych form nagrobnych z XVII-XIX w. częściowo przeniesionych z innych żuławskich cmentarzy. Większość (ok, 60) prostych kamieni nagrobnych znaleziono wmurowanych w fundamenty budynku gospodarczego sąsiadującego z cmentarzem. Są to surowe, głazy narzutowe z nieporadnie wyrytymi napisami z lat 1691-1798. W innych miejscowościach odkryto kilka podobnych kamieni. We wsi powstaje prywatny Miniskansen Żuławski z domem podcieniowym z 1841 r" przeniesionym z wsi Jelonki nad Jez. Drużno. Dawna wieś słowińska w okolicach Smołdzina, na terenie Słowińskiego PN, Latarnia morska z 1875 r. (wys. 25 m), na wieży znajduje się soczewka bębnowa, zestawiona z 43 szlifowanych pierścieni pryzmatycznych produkcji francuskiej z 1926 r. Pobliska Wydma Czot-pińska to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc na terenie Słowińskiego PN. Dębnica Kaszubska Wieś w pobliżu ina nad Jez. Żarnowieckim. Na wzgórzu koto wsi, na terenie dawnej wsi Kol-kowo, zbudowano górny zbiornik retencyjny największej w kraju elektrowni szczytowo-pompowej - Elektrowni Wodnej Żarnowiec z lat 1976-1983. Woda 2 razy dziennie spuszczana jest na turbiny 4 rurami (średnica 7 m). Wieś na Wysoczyźnie Polanowskiej nad Sko-tawą, dopływem Słupi, na skraju PK Dolina Słupi. Murowano-szachulcowy Kościół Św. Jana Chrzciciela z 1584 r" w latach dobudowano transept i prezbiterium konstrukcji szachulcowej. Dawniej zbór luterański. Budynek renesansowy, 1 -nawowy, otynkowany, fundament z kamieni, boniowane naroża wieży, okna łukowe. Przed wejściem figura Św. Jana Chrzciciela. W pobliżu są 4 elektrownie wodne na Słupi (we wsiach: Krzynia, Konra-dowo, Gatęźnia Mala i Struga). W czasie prac budowlanych na odcinku kilku kilometrów zmieniono kierunek przepływu Stupi i jej dopływu Bytowej. Drewnica Wieś, kąpielisko morskie, ośrodek wypoczynkowy i osada rybacka z przystanią. W pobliżu kopalnia ropy naftowej. W latach międzywojennych przy ujściu Piaśnicy do morza znajdował się posterunek polskiej straży granicznej. We wsi szachulcowa checz kaszubska z XVIII w. i Dworek nad Piaśnicą z lat 1924-1925 zbudowany przez prof. Adama Wrzoska, który założył tu nie zachowane muzeum etnograficzne. Drewniana Kaplica Zmartwychwstańców z lat 1934-1935 konstrukcji zrębowej. Wieś w okolicy Nowego Dworu Gdańskiego na Żuławach Wiślanych. Zachował się wiatrak koźlak z 1718 r" jeden z ostatnich w regionie. W pobliżu rozwidlenia Wisły na ramiona: Wisłę Gdańską (Martwa Wista) i Elbląską (Szkarpawa) istniała twierdza Gdańska Głowa, fort wodno-ziemny wzniesiony przez gdańszczan w czasie wojen szwedzkich w 1624 r., zlikwidowany w XVII w., resztki rozebrano w czasie budowy Przekopu Wisty. Obecnie jest tu Śluza Gdańska Gtowa z lat 1891-1895 (1-komorowa, dt. 61 m, szer. 12,5 m, różnica poziomów wody do 3 m - zabytek hydrotech-niki), powstała w związku z budową przekopu Wisły, umożliwiająca wpłynięcie z Wisły na Szkaprawę i inne drogi wodne Żuław oraz i zapobiegająca powodziom. Dzierzgonka Wieś nad rzeką Dzierzgoń, w pobliżu Jez. Drużno na Żuławach Elbląskich. Jest tu ciekawy most obrotowy (dł. 34 m) z 1934 r" zbudowany na żeglownej wówczas rzece, 2-przęsłowy z 1 przęsłem ruchomym. Mechanizm obrotowy napędzany jest ręcznie korbą wkładaną w otwór w jezdni. Gdy ruchome przęsto ustawiło się równolegle do brzegu rzeki, mogły nią przepłynąć niewielkie statki. Most obracano ręcznie jeszcze w latach 80. XX w. Miasto na pograniczu Żuław Wiślanych i Wzniesień Elbląskich, nad rzeczką Elbląg, która w pobliżu uchodzi do Zalewu Wiślanego. Miasto prawie kompletnie zniszczono w czasie walk w 1945 r., po wojnie znaczna ilość cegły rozbiórkowej trafiła do odbudowywanej Warszawy. Najokazalszą z odbudowanych budowli jest gotycki Kościół Katedralny Św. Mikołaja, wznoszony etapami w latach 1240-1511. Nad okolicą góruje wieża kościoła (wys. 95 m). Wewnątrz kaplice z ołtarzami fundacji cechów rzemieślniczych (flisaków, czeladników, szewców, słodowników), gotyckie figury apostołów przy filarach, wielki krucyfiks z XV w. i brązowa chrzcielnica z 1387 r. w kształcie kielicha, bogaty wystrój plastyczny. uławach Wiślanych w połowie drogi między Elblągiem i Malborkiem. Tu ostatni wódz Powstania Listopadowego gen. Maciej Rybiński wraz z 20 tys. żołnierzy przekroczył w 1831 r. granicę pruską. Polaków internowano. Tylko mała część powstańców miała otrzymać pozwolenia wyjazdu do Francji, pozostałych Prusacy chcieli przekazać Rosjanom. W 1832 r. w Fiszewie ok. 200 Polakom wydano rozkaz powrotu do kraju. Powstańcy udali się po wyjaśnienia do pruskiej komendantury w Malborku. W okolicy obecnie zrujnowanego kościoła Prusacy otworzyli ogień. Zginęło 9 powstańców, ale kilkuset doszło do Malborka, gdzie podjęto decyzję o pozostawieniu ich na terenie Prus. Na krańcu wsi w kierunku Malborka wznosi się kopiec obsadzony 8 lipami, prawdopodobnie grób powstańców, W latach 70. XX w. między drzewami ustawiono głaz z tablicą pamiątkową. Garczyn Duża wieś nad Jez. Dużym na krańcu Pojezierza Kaszubskiego. Kościół Św. Andrzeja z XVI w. przebudowany na barokowy z niską wieżą z 4-spadowym dachem, W ołtarzu głównym późnogotycka figura Madonna - Pieta z XV w. Pobliskie Wzgórze Zamkowe to dobry punkt widokowy. We wsi hodowla strusi, są tu też zebry i wielbłądy. Gardna Wielka 124 A2 Miasto na skraju Wzniesień Elbląskich nad Zalewem Wiślanym. Założenie obronne tworzy otoczony murami nieregularny prostokąt. W najwyższej Wieży Radziejowskiego jest planetarium, wahadło Foucaulta i taras widokowy. W Wieży Kopernika w latach 1512-1516 i 1522-1543 mieszka! astronom Mikołaj Kopernik, tu jako kanonik kapituły warmińskiej napisał dzieło De revolutionibus orbium coele-stium (O obrotach sfer niebieskich). Na parterze odtworzono jego pracownię. Muzeum Kopernika znajduje się w dawnym Pałacu Biskupim. Nad całością zabudowań góruje gotycka Archikatedra Wniebowzięcia NMP i Sw. Andrzeja Apostoła. Ten największy kościół gotycki na Warmii powstał w latach 1329-1388 (dl. 96 m, szer. prezbiterium 12 m, szer. nawy 22). W podziemiach pochowano Mikołaja Kopernika (1473-1543). Gałąźnia Mała 128 A1 Wieś na Wysoczyźnie Polanowskiej nad Słupią, na terenie PK Dolina Słupi. Jest tu jedna z 4, najbardziej znana i największa elektrownia wodna na Stupi. Jest to elektrownia szczy-towo-przepływowa wykorzystująca spadek wody z wys. 38,5 m. Woda doprowadzana jest z odległego Jez. Głębokiego długim kanałem otwartym i podziemnym syfonem pod groblą. W budynku elektrowni pracuje 5 turbin Francisa produkcji Siemensa. Elektrownię można zwiedzać. Wieś nad Jez. Gardno na Wybrzeżu Słowińskim. Na wzniesieniu, otoczony kamiennym murem stoi Kościół NMP z 1282 r" przebudowany w 1 842 r., dach 2-spadowy. Najstarszą częścią jest gotycka, murowana, prostokątna nawa z XIV w. (wewnętrzne ostrołukowe wnęki w ścianach nawy). We wnętrzu: granitowa, romańska kropielnica z XIV w., na wieży dzwony z 1764 r., organy, ekspresjonistyczny obraz w ołtarzu dzieło kołobrzeskiego pastora R Hintza, witraże z I pot. XX w. Wokót starodrzew i pozostałości cmentarza (2 płyty nagrobne z XIX w., fragmenty pomnika poległych w I wojnie światowej - obecnie Kapliczka MB). Gąbino Wieś w pobliżu Jez, Gardno. Późnoklasycystycz-ny, piętrowy dworek z podjazdem z XIX w., murowany z gankiem i zwieńczonym balkonem. Neogotycki Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, dawniej ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki z lat 1913-1914, ceglany na fundamentach kamiennych. Gdańsk, Ratusz Głównego Miasta 126B3;131B1 Gotycki z lat 1368-1382, rozbudowany w XV-XVI w. w stylu renesansowym. Wysmukła wieża (wys. 81,5 m) zwieńczona renesansowym hełmem z 1561 r" z podwójną latarnią i złoconą statuą Zygmunta Augusta (przedstawionego nago). W większej latarni hełmu zawieszono dzwonowy carillon wygrywający melodie w chwilach uroczystych dla miasta. Na najwyższej kondygnacji wieży w 1561 r. umieszczono zegar. Wieża dostępna dla turystów, po pokonaniu 102 stopni oferuje panoramę Starówki (wys. 48 m). W 2005 r. na fasadzie ratusza umieszczono wzorce miar określone w prawie miejskim chełmińskim. Wnętrze ratusza po zniszczeniu w 1945 r. zostało starannie odbudowane i zachwyca pięknem. Mieści się tu Muzeum Historii Miasta Gdańska.